Nikotyna – cichy truciciel. Skutki stosowania

Autor: Sonia Arkan

2025-06-23

Nikotyna – cichy truciciel. Krótkoterminowe i długoterminowe skutki stosowania

Nikotyna, przez wieki obecna w kulturze i rytuałach, dziś jawi się jako substancja o podwójnym obliczu. Z jednej strony – chwilowa ulga, pobudzenie, złudzenie kontroli nad własnym samopoczuciem. Z drugiej – powolna, systematyczna destrukcja organizmu, która niepostrzeżenie wkrada się w codzienność, zostawiając po sobie ślady zarówno w ciele, jak i psychice. To opowieść o nikotynie – cichym trucicielu, który z pozoru łagodzi, by w rzeczywistości potęgować ból i chorobę.

Krótkoterminowe skutki nikotyny – złudzenie ulgi

Już po kilku minutach od wprowadzenia nikotyny do organizmu, pojawia się szereg reakcji fizjologicznych. Nikotyna błyskawicznie przenika do krwiobiegu, pobudzając wydzielanie adrenaliny i dopaminy – hormonów odpowiedzialnych za uczucie przyjemności, pobudzenie i chwilową poprawę koncentracji. Jednak cena za tę ulotną euforię jest wysoka:

Wzrost ciśnienia krwi i tętna – serce zaczyna bić szybciej, naczynia krwionośne kurczą się, a organizm zostaje postawiony w stan gotowości, jakby szykował się do walki lub ucieczki[1] [2] [3].
Zaburzenia krążenia – już po jednym papierosie przepływ krwi do kończyn ulega pogorszeniu, co objawia się zimnymi dłońmi i stopami, a także zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów[1] [2].
Podrażnienie dróg oddechowych – dym tytoniowy drażni błony śluzowe gardła, krtani i oskrzeli, wywołując kaszel, chrypkę oraz zwiększoną podatność na infekcje[1] [4].
Zaburzenia zmysłów – już po kilku dniach palenia osłabiają się zmysły smaku i węchu, co pogarsza jakość codziennych doświadczeń[1].
Zawroty głowy, nudności, bóle głowy – to typowe objawy zatrucia nikotyną, które mogą pojawić się zwłaszcza u osób nieprzyzwyczajonych do tej substancji[4].
Zaburzenia nastroju – mimo chwilowego odprężenia, spadek poziomu nikotyny we krwi prowadzi do drażliwości, niepokoju i wahań nastroju, pogłębiając błędne koło uzależnienia[5] [6].

Warto podkreślić, że nawet e-papierosy z nikotyną wywołują podobne, krótkoterminowe reakcje organizmu: wzrost ciśnienia, tętna, skłonność do zakrzepów i zmniejszenie elastyczności naczyń krwionośnych[2] [7].

*Papierosy i ich pochodne. Zdjęcie poglądowe: Fale Inspiracji

Długoterminowe skutki nikotyny – cichy rozkład

Z czasem, regularne przyjmowanie nikotyny i ekspozycja na dym tytoniowy prowadzą do nieodwracalnych zmian w organizmie. Długoterminowe skutki są wielowymiarowe i dotykają niemal każdego układu:

1. Układ sercowo-naczyniowy

Miażdżyca, nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, zawał, udar – przewlekła ekspozycja na nikotynę i inne składniki dymu tytoniowego prowadzi do uszkodzenia ścian naczyń, przyspiesza rozwój blaszki miażdżycowej, zwiększa ryzyko zakrzepów i poważnych incydentów sercowo-naczyniowych[8] [1] [9] [3].
Trwałe podwyższenie ciśnienia i tętna – serce pracuje ciężej, co z czasem prowadzi do jego osłabienia i powikłań[1] [2] [3].

2. Układ oddechowy

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), rozedma, nowotwory płuc, krtani, gardła, przełyku – substancje smoliste i toksyny z dymu tytoniowego gromadzą się w drogach oddechowych, powodując przewlekłe stany zapalne, zwłóknienia i mutacje komórek[8] [1] [10] [9] [11].
Zwiększona podatność na infekcje – uszkodzone rzęski nabłonka oddechowego nie chronią już skutecznie przed drobnoustrojami[1] [10].

3. Układ nerwowy i psychika

Uzależnienie – nikotyna jest jedną z najbardziej uzależniających substancji psychoaktywnych. Uzależnienie od niej jest trudne do przełamania, a objawy odstawienia obejmują drażliwość, lęk, trudności z koncentracją i depresję[5] [6] [3].
Wahania nastroju, przewlekły stres – długotrwałe stosowanie nikotyny prowadzi do wzrostu poziomu kortyzolu, hormonu stresu, co ostatecznie zwiększa poziom lęku i napięcia[5] [6].
Przyspieszone starzenie się mózgu, ryzyko demencji – badania wskazują na związek między przewlekłym stosowaniem nikotyny a pogorszeniem funkcji poznawczych, a nawet rozwojem otępienia[12] [6].

4. Układ pokarmowy

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, refluks, zaburzenia trawienia – nikotyna stymuluje nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego i osłabia mechanizmy ochronne błony śluzowej[8] [10] [3].
Zaburzenia wchłaniania składników odżywczych – palenie obniża poziom witamin (np. C) i minerałów, prowadząc do niedoborów i osłabienia odporności[3].

5. Układ rozrodczy i inne narządy

Niepłodność, zaburzenia erekcji, komplikacje ciążowe – nikotyna negatywnie wpływa na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn, zwiększa ryzyko poronień i powikłań u noworodków[13] [3].
Przyspieszone starzenie się skóry, łamliwość kości, choroby nerek i oczu (zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej) – nikotyna uszkadza tkanki, zaburza metabolizm i przyspiesza procesy degeneracyjne[10] [13] [6].

6. Nowotwory

Choć sama nikotyna nie jest głównym czynnikiem rakotwórczym, jej obecność w papierosach ułatwia uzależnienie i długotrwałą ekspozycję na kancerogeny zawarte w dymie tytoniowym, co prowadzi do rozwoju wielu typów nowotworów[8] [10] [9] [11].

Błędne koło uzależnienia

Nikotyna tworzy złudzenie ulgi i odprężenia, lecz to tylko chwilowa ucieczka przed narastającym napięciem. W rzeczywistości, z każdym kolejnym papierosem organizm coraz głębiej zanurza się w błędnym kole uzależnienia, stresu i choroby. Rzucenie palenia, choć trudne, przynosi szybkie i długofalowe korzyści zdrowotne – już po kilku tygodniach płuca zaczynają się regenerować, a ryzyko poważnych chorób stopniowo maleje[1] [12].