Szafran to jedna z najdroższych przypraw świata, znana zarówno jako wyjątkowy składnik kulinarny, jak i surowiec o wielu właściwościach leczniczych. Jego intensywny kolor i charakterystyczny smak sprawiają, że jest chętnie stosowany w kuchniach całego świata, jednak to nie wszystko. Szafran ma też bogatą historię i naukowo potwierdzone zastosowania medyczne.

Historia i znaczenie kulturowe Szafran to wysuszone znamiona krokusa uprawnego (Crocus sativus), który był uprawiany już trzy tysiące lat temu. Był obecny w starożytnym Egipcie, Grecji i Persji, gdzie przypisywano mu właściwości magiczne i lecznicze. Przyprawa była wartościowa na tyle, że w średniowieczu fałszowanie szafranu było karane surowo, a sam szafran traktowano jako symbol luksusu i władzy. Jego barwą dekorowano zarówno stroje, jak i rękopisy. ​

Produkcja i cena Produkcja szafranu jest niezwykle pracochłonna – do uzyskania jednego kilograma przyprawy trzeba zebrać około 150–200 tysięcy kwiatów i ręcznie wyłuskać z nich czerwone znamiona. Ze względu na tę niedoskonałość produkcyjną i ograniczoną podaż, cena szafranu jest bardzo wysoka. W Polsce ceny szafranu wynoszą średnio około 150 zł za gram, a na świecie cena za gram najlepszej jakości szafranu może przekraczać 200 zł. Wartości te przekładają się więc na kilkadziesiąt tysięcy złotych za kilogram, co plasuje szafran wśród najdroższych przypraw świata. ​

Krokus uprawny (Crocus sativus) – roślina dająca szafran
Krokus uprawny (Crocus sativus) – roślina, z której znamion pozyskuje się szafran.
Źródło: AI / faleinspiracji.pl / CC4

Właściwości zdrowotne i zastosowania medyczne Szafran zawiera aktywne związki takie jak krocyna, safranal, krocetyna oraz pikrokrocyna, które wykazują szereg pozytywnych właściwości zdrowotnych potwierdzonych badaniami klinicznymi. Wykazuje działanie:

przeciwdepresyjne – efekty porównywalne do leków przeciwdepresyjnych, potwierdzone w badaniach z udziałem ludzi,

przeciwzapalne i antyoksydacyjne – chroni komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi,

przeciwnowotworowe – hamuje rozwój niektórych typów komórek nowotworowych,

wspierające układ sercowo-naczyniowy i metaboliczny, w tym korzystne działanie u pacjentów z cukrzycą,

działanie poprawiające funkcje poznawcze – pomocne w łagodzeniu objawów choroby Alzheimera,

łagodzenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) oraz bolesnych miesiączek,

działanie uspokajające i przeciwlękowe.

W badaniach klinicznych stosowano dawki szafranu wynoszące od 30 mg do 100 mg na dobę, co wskazuje na jego przydatność także jako suplementu diety oraz środka wspierającego tradycyjne leczenie depresji i innych schorzeń. ​

Szafran w kosmetyce i kuchni Poza medycyną, szafran jest składnikiem luksusowych kosmetyków ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Jest używany w kremach, serum i maseczkach do twarzy. W kuchni szafran nadaje potrawom charakterystyczny złocisty kolor i aromat, ceni się go w daniach takich jak paella, risotto, czy różne zupy i desery.

Literatura i źródła