Susza, która zaczęła się latem 2022: Europa i klimat

Autor: Tamara Wilga

2025-06-22

Lato 2022 roku zapisało się w europejskiej historii jako czas, w którym woda – dotychczas traktowana jak oczywistość – stała się dobrem deficytowym. To wtedy, na naszych oczach, kontynent doświadczył najbardziej dotkliwej suszy od co najmniej sześciu dekad, a według niektórych ocen – od pięciuset lat. Od południa po północ, od Alp po wybrzeża Atlantyku, Europa wysychała, a skutki tego kryzysu wciąż rezonują w codziennym życiu, polityce i wyobraźni przyszłości.

Kronika suszy: Lato, które nie przyniosło ulgi

Wiosna i lato 2022 roku upłynęły pod znakiem anomalii pogodowych: śniegu w Alpach było jak na lekarstwo, zimowe opady nie zasiliły rzek, a już wiosną poziomy wód były alarmująco niskie. Potem przyszły fale upałów i niemal całkowity brak deszczu – w niektórych regionach Europy Zachodniej lipiec był najsuchszy od 1961 roku[1] [2]. Efekt? Ponad 29% powierzchni Europy Środkowej i Południowej – obszar większy niż cała Polska, Niemcy i Francja razem wzięte – znalazło się w strefie suszy[3] [4].

Włoska dolina Padu, francuskie departamenty, niemieckie dorzecze Renu i hiszpańskie równiny – wszędzie tam woda znikała z krajobrazu. Włochy musiały wprowadzić restrykcje w dostępie do wody dla połowy populacji, a ponad sto francuskich gmin było zaopatrywanych w wodę pitną cysternami[5] [3] [6] [4]. Rzeki, które od wieków były drogami handlu i źródłem energii, stały się ledwie strumieniami – żegluga na Renie i Padzie została ograniczona, a hydroelektrownie i elektrownie jądrowe musiały zmniejszyć produkcję z powodu zbyt wysokich temperatur wody lub jej niedoboru[1] [5] [7] [8].

Susza *Susza. Zdjęcie poglądowe: Fale Inspiracji

Rolnictwo, energia, ekosystemy: domino strat

Susza uderzyła w europejskie rolnictwo z bezprecedensową siłą. Plony kukurydzy, słonecznika i soi spadły średnio o 15% w stosunku do poprzednich pięciu lat, a w niektórych regionach (np. w dolinie Padu) straty sięgnęły 30%[5] [3] [6] [4]. Włoska produkcja ryżu została dodatkowo dotknięta przez rekordową intruzję słonej wody w głąb lądu, sięgającą 40 km od ujścia Padu[5]. W całej Europie wybuchły pożary lasów – spalony obszar był drugim co do wielkości w historii pomiarów[2] [9].

Kryzys dotknął też energetykę: mniej wody w rzekach oznaczało mniej energii z hydroelektrowni (np. we Włoszech produkcja spadła o 40–50%), a wysokie temperatury zmusiły do ograniczenia pracy elektrowni jądrowych, które nie mogły chłodzić reaktorów wodą z przegrzanych rzek[5] [7] [8]. W efekcie Europa musiała zmierzyć się z równoczesnym wzrostem zapotrzebowania na energię (klimatyzacja w czasie upałów) i spadkiem jej produkcji.

Dlaczego 2022? Klimat, człowiek, historia

Co sprawiło, że właśnie wtedy susza była tak dotkliwa? Naukowcy są zgodni: bezpośrednią przyczyną był skrajny deficyt opadów i wyjątkowo wysokie temperatury – średnia temperatura lata w Europie Środkowej i Południowej była o 1,9°C wyższa niż w latach 1981–2010[3] [10] [2] [4]. Jednak to nie wszystko. Najnowsze badania pokazują, że ponad 30% intensywności i zasięgu suszy można przypisać zmianom klimatycznym wywołanym działalnością człowieka[5] [10] [6] [4]. Co więcej, efekt ten był wzmocniony przez „opóźnione skutki” – wcześniejsze lata ocieplenia już osuszyły glebę, więc 2022 był tylko kulminacją długotrwałego procesu[5] [10].

Warto podkreślić, że była to nie tylko susza meteorologiczna (brak opadów), ale również hydrologiczna (niskie poziomy rzek i wód gruntowych) oraz rolnicza (utrata plonów). To złożony, wielowymiarowy kryzys, który dotknął niemal wszystkich: rolników, mieszkańców miast, przemysł, ekosystemy i polityków.

Dziś: życie po suszy, życie z suszą

Rok 2022 nie był wyjątkiem, lecz początkiem nowej normalności. W kolejnych latach susze powracały, a modele klimatyczne przewidują, że do połowy wieku takie ekstremalne lata mogą stać się standardem[8]. Europejskie ekosystemy już teraz wykazują oznaki wyczerpania – lasy są bardziej podatne na szkodniki i pożary, rzeki coraz częściej nie docierają do morza, a miasta muszą inwestować w nowe systemy retencji i recyklingu wody.

W debacie publicznej susza z 2022 roku stała się symbolem nieodwracalności pewnych procesów i konieczności adaptacji. Ograniczenia w zużyciu wody, zmiany w rolnictwie (np. uprawy bardziej odpornych gatunków), inwestycje w infrastrukturę wodną i energetyczną – to już nie futurologia, lecz codzienność. Europa, która przez wieki budowała swoją tożsamość na obfitości wody, musi nauczyć się żyć w świecie jej niedoboru.

Susza jako codzienność

Susza zmusza nas do przewartościowania relacji z wodą, do codziennych praktyk oszczędzania, do rytuałów czekania na deszcz, do nowego języka opisu krajobrazu. To nie tylko kryzys, ale i spektakl – zbiorowe doświadczenie braku, które redefiniuje nasze wyobrażenia o Europie, naturze i przyszłości.

Czy susza 2022 była punktem zwrotnym? A może tylko jednym z wielu aktów w długim dramacie klimatycznej transformacji? Jedno jest pewne: woda przestała być przezroczysta. Stała się widzialna i polityczna.

„Trzyletnik” to nie pogoń za sensacją. To spojrzenie z dystansu – tam, gdzie po krzyku zostaje tylko echo faktów. Zobacz inne wpisy z Trzyletnika