Trzy lata po unieważnieniu Roe v. Wade: Ameryka w cieniu decyzji

24 czerwca 2022 roku Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych unieważnił precedens Roe v. Wade, kończąc niemal pół wieku konstytucyjnych gwarancji prawa do aborcji. Decyzja ta – podjęta w sprawie Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization – oddała władztwo nad regulacjami aborcyjnymi w ręce poszczególnych stanów, wywołując polityczną burzę, protesty i natychmiastowe zmiany legislacyjne w całym kraju. Trzy lata później, w czerwcu 2025 roku, można już dostrzec pierwsze trwałe skutki tej decyzji – zarówno w liczbach, jak i w codziennych doświadczeniach Amerykanek.

Nowa mapa Ameryki: podział na stany „pro-life” i „pro-choice”

W ciągu trzech lat od unieważnienia Roe v. Wade aż 19 stanów wprowadziło całkowity zakaz aborcji lub restrykcje uniemożliwiające jej wykonanie przed osiągnięciem przez płód zdolności do życia poza organizmem matki. W 13 z nich zadziałały tzw. „trigger laws”, które automatycznie weszły w życie po decyzji Sądu Najwyższego[1] [2] [3]. W tym samym czasie inne stany – głównie na wybrzeżach i w dużych aglomeracjach – wzmocniły ochronę prawa do aborcji, stając się „azylami” dla kobiet podróżujących po zabieg.

Sąd Najwyższy USA *Sąd Najwyższy USA. Zdjęcie poglądowe: Fale Inspiracji

Konsekwencje zdrowotne i społeczne

Najbardziej widocznym skutkiem decyzji jest wzrost liczby kobiet zmuszonych do wyjazdów między stanami w celu uzyskania aborcji. W stanach z restrykcjami rośnie liczba nielegalnych, często niebezpiecznych zabiegów. Eksperci od zdrowia publicznego odnotowują wzrost śmiertelności matek oraz przypadków powikłań wynikających z opóźnionego lub odmówionego leczenia w sytuacjach zagrożenia życia[4] [5] [6]. Szczególnie dotknięte są kobiety ubogie, z mniejszości etnicznych i mieszkańcy obszarów wiejskich, dla których podróż do innego stanu bywa nieosiągalna logistycznie i finansowo[7] [3].

Wpływ na system opieki zdrowotnej i edukację medyczną

Zmiany legislacyjne wpłynęły także na edukację lekarzy. W stanach z zakazami aborcji młodzi lekarze nie mają możliwości zdobycia praktycznego doświadczenia w zakresie zabiegów przerywania ciąży, co pogarsza jakość kształcenia i może prowadzić do niedoborów kadrowych w opiece okołoporodowej[8] [9]. Kliniki aborcyjne w konserwatywnych stanach masowo zamykają się lub przenoszą działalność do sieci, co z kolei napędza rozwój telemedycyny i usług zdalnych.

Polityka i społeczeństwo: nowe linie podziału

Unieważnienie Roe v. Wade stało się katalizatorem politycznym. W ciągu trzech lat odbyło się 14 referendów stanowych dotyczących aborcji – w większości przypadków wyborcy opowiedzieli się za utrzymaniem lub rozszerzeniem dostępu do zabiegu, nawet w konserwatywnych regionach[1]. Jednocześnie nie wszystkie inicjatywy pro-choice zakończyły się sukcesem, a temat aborcji pozostaje jednym z głównych osi podziału społecznego i politycznego. Decyzja Sądu Najwyższego wpłynęła również na wyniki wyborów – mobilizując zarówno zwolenników, jak i przeciwników prawa do aborcji, co miało znaczenie m.in. w wyborach prezydenckich w 2024 roku[1] [10].

Spojrzenie w przyszłość: niepewność i walka o prawa

Trzy lata to zbyt krótko, by w pełni ocenić długofalowe skutki unieważnienia Roe v. Wade. Już dziś jednak widać, że decyzja ta pogłębiła podziały społeczne, utrudniła dostęp do opieki zdrowotnej i wywołała kryzys zaufania do instytucji państwa. Równocześnie wywołała bezprecedensową mobilizację społeczną i polityczną – zarówno po stronie zwolenników, jak i przeciwników aborcji. Wiele wskazuje na to, że walka o prawa reprodukcyjne w USA dopiero się zaczyna, a jej przebieg będzie miał wpływ nie tylko na Amerykę, ale i na globalne debaty o autonomii ciała i prawach człowieka[11].

„Trzyletnik” to nie pogoń za sensacją. To spojrzenie z dystansu – tam, gdzie po krzyku zostaje tylko echo faktów. Zobacz inne wpisy z Trzyletnika

Literatura i źródła

[1] https://www.yahoo.com/news/abortion-in-america-3-years-after-roes-repeal-in-7-charts-195406566.html

[2] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9824972/

[3] https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/2170933,1,szok-w-usa-sad-najwyzszy-otwiera-drzwi-do-delegalizacji-aborcji.read

[4] https://www.healthcare-brew.com/stories/2025/05/28/reproductive-health-changed-roe-v-wade-overturned

[5] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10196497/

[6] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9772035/

[7] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9404636/

[8] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10681702/

[9] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9904004/

[10] https://oko.press/amerykanski-sad-najwyzszy-uniewaznil-wyrok-roe-vs-wade

[11] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9673802/

[12] https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65956103

[13] https://dorzeczy.pl/opinie/508998/stany-pro-life-zwiekszaja-dzietnosc-sytuacja-demograficzna-po-uchyleniu-wyroku-roe-v-wade.html

[14] https://www.frontiersin.org/journals/public-health/articles/10.3389/fpubh.2024.1309068/pdf

[15] https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/14647001221114611

[16] https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpubh.2024.1488924/full

[17] https://federa.org.pl/roe-vs-wade-obalone-analiza/

[18] https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art36571401-sad-najwyzszy-usa-uchylil-orzeczenie-w-sprawie-roe-v-wade

[19] https://pl.wikipedia.org/wiki/Roe_v._Wade

[20] http://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/79129/PDF/05_P_Bartosik_M_Cielica_Prawo_do_aborcji_na_przykladzie_sprawy_Roe_vs_Wade.pdf

[21] https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/295403

[22] https://federa.org.pl/roe-vs-wade-obalone/

[23] https://academic.oup.com/healthaffairsscholar/advance-article-pdf/doi/10.1093/haschl/qxae016/56629827/qxae016.pdf

[24] https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/aborcja-w-usa-wyjasniamy-co-zmienia-wyrok-sadu-najwyzszego/

[25] http://www.kofc.org/pl/news-room/columbia/2022/january/the-end-of-roe.html

[26] https://www.amnesty.org.pl/oswiadczenie-decyzja-sadu-najwyzszego-usa-uniewaznienie-wyroku-roe-v-wade/

[27] https://www.npr.org/2022/06/24/1102305878/supreme-court-abortion-roe-v-wade-decision-overturn

[28] https://www.colorado.edu/today/2024/06/20/2-years-after-roe-v-wade-reversal-impacts-and-whats-come